Boost

I-'Blesser' yigama elivame ukusetshenziswa ukuchaza ubudlelwano lapho uphathina oyedwa enikeza omunye izipho noma imali, ngokuvamile ukuze bazwanane noma ukuya emacansini. Kungenzeka ukuthi uke wezwa amagama afana no-'sugar daddy' noma 'sugar mamma' ukuwachaza.

Noma wonke umuntu elelungelo lokunquma ubudlelwano ababufunayo, cabangisisa ngokuba 'le-blesser', njengoba lobu budlelwano bungaba nzima kakhulu futhi bungaba lezingozi ezithile ongazazi. Okunjengalokhu:

1. Nxa umuntu ekunika imali, kungenzeka ube lomuzwa wokuthi umkweleda okuthile. Ukuzizwa ukweleda  kungakwenza uzizwe ungakwazi ukuyala izinto azicelayo.Nxa bekucela ucansi ngaphandle kwekhondomu, ungazizwa ungakwazi ukwenqaba. Njengoba ulamandla amancane okunquma ukuthi ufuna ucansi luphi, ungaba sengozini enkulu yokuthola i-HIV. Khumbula, kufanele ngaso sonke isikhathi ukwazi ukwenqaba izinto ezikwenza uzizwe ungakhululekanga.

2. Ama-blesser avame ukuba ngabantu abadala. Lokhu ngokuvamile kutsho ukuthi sebelabalingani bocansi abanengi. Ngenxa yalokhu manengi amathuba okuthi sebevele belezifo ezithathelanwa emacansini abangazidlulisela. Lesi ngesinye sezizatho zokuthi ukuba lama-blesser kungandisa ingozi yakho ye-HIV.

3. Ama-blesser angaba alobunye ubudlelwano. Ama-blesser amanengi angabe etshadile   noma abe lobunye ubudlelwano. Nxa wena kanye/noma i-blesser yakho libona abanye abantu kufanele liqinisekise ukuthi lisebenzisa amakhondomu noma ezinye izindlela zokuzivikela. Nxa bebaningi abantu oya labo emacansini  usengozini enkulu ye-HIV.

Lezi zimo zingaba nzima. Akudingeki ukuthi ube lazo zonke impendulo, kodwa kubalulekile ukuthi lowo muntu azi ukuthi ukhona futhi uzomeseka.

Nxa ucabangela ukuthi umuntu omaziyo kungenzeka ukuthi use budlewano obungalunganga, thola indlela emnene yokubabuza ngakho. Ngokuvamile abantu abasebudlelwaneni obungalunganga bakuthola kunzima ukukhuluma ngalokhu labanye abantu. Bengaba bekholwa  ukuthi  yiphutha labo noma bazizwe belamahloni ngendlela abaphathwa ngayo. Ukutsho izinto ezinjengokuthi 'Uyaphila?' noma 'Ngabe ufuna ukukhuluma lami nganoma yini?', izobonisa umuntu ukuthi uyamkhathalela futhi ufuna ukumlalela.

Kubalulekile ukuthi uthathele phezulu umuntu nxa ekutshela ngezinkinga ebudlelwano babo. Ungatsho izinto ezingayenza bazwe sengani yiphutha labo, njengokuthi: "Wenzeni ukuze wenze umlingani wakho aziphathe kanjalo?" Kufanele futhi ungatsho  izinto ezenza kuzwakale sengathi awubakholwa, injengokuthi, ukubuza ukuthi "kodwa kungani bengenza lokho?" Ukuthi umuntu akulalele futhi akukholwe kubalulekile nxa udinga ukuthi yini okufanele uyenze ngobudlelwano obungalunganga.

Isinqumo sokutshiya ubudlelwano siyohlala singesalowo muntu. Awukwazi ukuphoqa umuntu ukuthi atshiye ubudlelwano obubi. Ukutshiya umlingani olawulayo noma ohlukumezayo kungayesabisa kakhulu. Kubalulekile ukuthi lowo muntu abe lokusekelwa okwanele, ikakhulukazi nxa ekhathazekile ngokuphepha kwakhe. Nxa kuyikho abanquma ukuthi bafuna ukukwenza, kungcono nxa abanye abantu bengaphatheka, ukuze ngokubambisana lisize ekugcineni lowo muntu ephephile. Bakhuthaze ukuthi bakhombe abanye abantu ababathembayo futhi abajabule ukubatshela. Akumele ubewedwa. Kuyasiza nxa umuntu oyisiphathamandla azi, njengomzali, ipholisa, induna noma umsebenzi wezempilakahle.

Nxa ungena ku-inthanethi, kungaba ku-Facebook, WhatsApp noma amanye amasayithi, manengi amathuba okuhlangana labantu ongabazi empilweni yangempela. Lokhu kungatsho ukuthi ungakwazi ukuxhumana labanye abantu abale zithakazelo  ezifana lezakho, kodwa futhi kungaba yinto okumele uyiqaphele, njengoba ukuhlangana labantu ku-inthanethi kungaba lobungozi.

Ukuthi kukhona yonke imihlobo yabantu abahlukene ku-inthanethi futhi akuwona wonke umuntu abathi bayikho. Kulula kakhulu ukuba legama lamanga, isithombe kanye lendaba yokuphila. Abanye abantu kungenzeka basebenzisa i-inthanethi ngezinhloso ezimbi. Kuphephe kakungahlangani labantu empilweni yangempela okhulume labo ku-inthanethi kuphela.Nxa unquma ukuhlangana lomuntu ohlangane laye ku-inthanethi, landela le mithetho:

1. Khetha indawo esempakathini elingahlangana kuyo, njengokuthi indawo yokudlela ematasa
2. Letha umngane noma omunye umuntu abekwazi
3. Qiniseka ukuthi abanye abantu bayazi lapho oya khona, bakulindele nini ukuthi ubuye lokuthi bangaxhumana njani lawe

Nxa usiba lomqondo wokuthi okuthile kungabe kungaphephanga, lalela imizwa yakho. Kubalulekile futhi ukukhumbula ukuthi kunzima ukulawula ulwazi owabelana ngalo ku-inthanethi. Nxa ubungeke ukhululeke ngokuthi wonke umuntu abone okuthile, ungakuthumeli ku-inthanethi, noma ucabanga ukuthi wabelana ngakho lomuntu ongamethemba.
 

Ukuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili (SGBV) kwenziwa emuntwini ngenxa yobulili bakhe. Lokhu kugoqela ukuphoqa umuntu ukuthi enze ulutho oluthile engafuni kusetshenziswa ukubanjwa ngamandla, ukwethuselwa, ukuqilibezelwa,ukufakwa incindezi ekwenzeni into ethile, ukuhlakaniphela umuntu loba indlela zomnotho. Amankazana labesifazana yibo abande ukuhlukunyezwa kodwa abafana lamadoda labo bengabasengozini. 

Ukuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili kungenzakala phakathi kwabantu abathandanayo (abathandana bengabobulili obehlukeneyo loba obufananayo) lasezimulini. Kungenzakala emphakathini, esikolo, endaweni zemfundo ephezulu, emsebenzini lasezindaweni zokuxoxisana. 

Ukuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili kuba ngendlela ezehlukeneyo.

 Kungaba: 

-Ukuhlukunyezwa ngokocansi: Lokhu kungaba yiloba yisiphi isenzo loba ukusongelwa okungaba ngokocansi njalo kusenziwa kungelasivumelwano. Ukuhlukunyezwa ngokocansi kugoqela ukudlwengula, ukuhlukunyezwa emacansini lokukhahlanyezwa, ukuqilibezela omuntu ekwenzeni ucansi ngenhloso yokuthola imali lokuphoqa umuntu ukuthi aye emacansini labanye abantu. Kungenzakala emitshadweni ikakhulu nxa oyedwa wabathandayo engavumanga ukuthi kuyiwe emacansini. 

-Ukuhlukunyezwa emzimbeni: Izenzo ezifana lokutshaya, ukutshaya ngenqindi, ukukhama loba ukubulala. Lezizenzo zilokubanjaniswa lezinye indlela zodlame ezigoqela ukuhlukunyezwa kwemizwa lengqondo. 

-Ukuhlukunyezwa okuphathelane lemizwa lengqondo: Lokhu akulani locansi kodwa yikuhlukunyezwa kusetshenziswa amazwi azwisa umuntu ubuhlungu njengokuthethiswa lokwehlisa isithunzi somuntu. Lokhu kungagoqela ukuhlukanisa umuntu lemuli yakhe kanye labangane. 

-Ukuhlukunyezwa okuphathelane lenhlalakahle lomnotho: Lokhu kwenqabela umuntu ukuthi aphatheke emphakathini. Kugoqela ukwenqabela umuntu ukuthi ayethola usizo emtholampilo, ukuthola imfundo kanye lokusebenza. 

Ukuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili kungenzakala phakathi kwabantu abathandanayo loba emulini. Kungenzakala endaweni ezinengi, okuxhunywana khona lapho umphakathi okubona kulungile kodwa kungalunganga. 

Indlela ezilimazayo zokuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili zigoqela: 

-ukusokwa kwabesifazane 

-ukubulawa kwabantu ukwenzela ukuvikela isthunzi semuli loba esomuntu othile 

-ukutshadiswa kwabantwa abancane ( ukutshada ongaphansi kweminyaka elitshumi lasitshiyagalombili etshadiswa lomuntu omdala) 

-umtshado ophoqiweyo (umtshado owenziwa kungelasivumelwano ) 

-ukuphoqa ukuthengisa ucansi loba ukuqilibezelwa ekuyeni emacansini ngenhloso yokuthola imali.

Ukuhlukunyezwa ezindlini ngelinye ibizo lokuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili. Yikuhlukunyezwa emzimbeni, emacansini, engqondweni, ngokusethsenziswa kwamazwi akhubayo loba kwezomnotho okungenzakala ezimulini.Kungenziwa ngamalunga omdeni abahlala ndawonye lomuntu ohlukunyezwayo loba bengahlali laye. 

Ukuhlukunyezwa kwabantu abathandanayo Ukuhlukunyezwa kwabantu abathandanayo ngelinye ibizo lokuhlukunyezwa ngokocansi kanye lokuphathelane lobulili nxa kungenzakala emtshadweni loba ebantwini abasathandanayo.

Kuqakathekile ukuthi abantu abaphathelane lezempilakahle benelise ukubona impawu zomuntu ohlukunyezwayo loba osengozini yokuhlukunyezwa ngokocansi. Nanzi impawu okumele zikhanye nxa umuntu ehlukunyezwa ngokocansi. 

Kungaba: 

-Yizikhalazo zokwelatshwa ezingachasiswanga loba ezingacaciyo. 

-Yikuhluzuka, ukuhwayeka loba amathambo aqamukileyo. 

-Yikuphatheka kabi loba ukuhamba lokuhlala nzima. 

-Yibuhlungu loba ukulunywa ezithweni sensitha sobulili loba impawu zezifo ezithelelwana emacansini. 

-Imizwa engazwisisekiyo njengokuhlala ethithibele, enunubele loba ekhathazekile. 

-Ukuzilimaza njengokuzisika, ukusebenzisa izidakamizwa lotshwala. 

-Ukwehluleka ukugxilisa ingqondo loba ukugxila emsebenzini othile. 

-Ukwesaba ukubuyela endlini loba ukwesaba ukungabi sendlini okwesikhathi eside. 

-Ukuzikhangelela phansi, ukungazethembi ukuxolisela izinto abazitshoyo loba abazenzayo. 

-Ukungethembi abanye abantu. 

-Ukuswela abangane, kukalutshwane ukuthi bachithe isikhathi sabo lamalunga omdeni loba labanye abathu okungayisibo labo abathandana labo. 

-Inkinga zokulala njengokwehluleka ukulala loba ukuphupha kubi. 

-Ukulova esikolo loba emsebenzini njalo balokungayi emihlanganweni eyabe ihleliwe. 

-Umuntu oyabe ethandana laye uhlala elaye ngasosonke isikhathi. Nxa bengekho bonke uyabehlala emtshayela ucingo kanye lokumthumela imilayezo. Nxa ucabangela ukuthi umuntu usengozini loba uyahlukunyezwa, dingisisa ukuthi abangasiza bangaphi ubusubuza ukuthi ungenzani ukusiza lowomuntu. Umuntu omncedayo kumele asizwe ngabantu abaqeqeshe endabeni zokuhlukunyezwa ngokocansi kanye lobulili. Ukuzama ukubasiza uwedwa loba ukusizwa ngabantu abangaqeqeshanga kungafaka impilo yomuntu ohlukunyezwayo engozini. 

Nansi imibuzo ongayibuza ukwenzela ukubona ukuthi umuntu engabasengozini yokuhlukunyezwa ngokocansi langenxa yobulili: 

-Umuntu othandana laye uyathandeka kwesinye isikhathi aphinde abelesihluku? 

-Ulesikhwele na? 

-Uyatshelwa ukuthi ugqokeni, uyengaphi lokuthi ubone bani? 

-Uyakukhangelela phansi loba engabe ekwenza uzizwe ungazithandi? 

-Engabe ekuqambela amanga na loba ekwenza uthandabuze izinqumo zakho. 

-Engabe elawula imali yakho loba eqinisekisa ukuthi uthembela kuye kuzozonke izinto? 

-Engabe ekubamba ngamandla ukuthi uye emacansini ungafuni? 

-Ungabe uqinisekisa ukuthi uyananzelela amazwi owatshoyo nxa usebantwini kanye lokwenzayo ukuze ungazondisi umuntu othandana laye? 

-Engabe elawula lomakhalekhukhwini wakho, ukuthi unatha wuphi umuthi loba amaphilisis lokuthi udlani? 

-Engabe elandelela lapho oyakhona lemilayezo yakho? 

-Uyakwethusa na? 

Nxa impendulo ozitholayo zitshengisa ukuthi umuntu usengozini yokuhlukunyezwa, dinga umuntu oqeqeshe kulokhu lapho elihlala khona ubusubalayela. Kungabanzima ukuxoxa ngalokhu njalo umuntu ohlukunyezwayo engabe engakenelisi ukukhuluma ngakho. Bengabe bengakaboni lokuthi bayahlukunyezwa yingakho kuqakathekile ukukhangeka izitshengiselo zokuhlukunyezwa kakuhle.