Humbowo huripo hunoratidza kuti utachiona hweHIV njodzi shomakunyanya kuCOVID-19  kupfuura mamwe mamiriro ehutano, akaita seBP, moyo, mapapu, gomarara, shuga kana kuva pamusoro peimwe zera. 

Zvakadaro, vanhu vane utachiona hweHIV vane masoja emumuviri anokanganisa vanogona kunge vari panjodzi huru uye vanofanirwa kutora matanho ekuwedzera kudzivirira kutapukirwa. Izvi zvinosanganisira vanhu vane:

• Yakaderera CD4 count (<200 makopi/sero),
• huwandu hwehutachiona hwepamusoro,
• chichangobva kuitika.

Nzira yakanaka yekuramba uine hutano ndeyekutora mishonga yako yemaAntiretroviral.

Vanhu vane utachiona hweHIV vanofanira kutevedzera kurudziro yekudzivirira kuCOVID-19. Izvi zvinosanganisira kugara chinhambwe chemita imwe kubva kune vamwe, kugeza maoko ako nguva dzose, kupfeka masiki kumeso, uye kutevedzera chero mitemo yemunharaunda kana mazano.

Kana uine hutachiona hweHIV, unogona kutora mamwe matanho ekuzvichengetedza hutano hwako panguva ino: 
1. Kuchengeta mishonga yakawanda yemaAntiretroviral. Unofanira kuchengeta inokwana kumba kwemazuva angangoita makumi matatu (zvichida kwemwedzi mitatu). 
2. Iva nechokwadi chekuti majekiseni ako ari kuenderana namazuva ano. 
3. Ziva nzira yekubata nayo  vezvehutano munharaunda yako uye chero vezera rako vanotsigira nerunhare kana mutumwa. 
4. Iva nerurongwa kana uchinge uchirwara uye uchida kugara pamba, kusanganisira kuti uchawana sei chikafu nemishonga kana kubata vechipatara chako. 
5. Ramba uine hutano nekudya zvakanaka uye nekuita maekisesaizi. 
6. Tarisa utano hwako hwepfungwa. Ramba uchibatana neshamwari nemhuri parunhare uye uwane umwe rutsigiro kana uchinge uchirida.

COVID-19 inogona kutapurirwa kubva kuna amai kuenda kumwana wavo ari mudumbu, asi kashoma.
Madzimai akazvitakura vanofanira kuramba vachitevera mirairo yekudzivirira uye kutsvaga rubatsiro rwekuchipatara ipapo kana vaine zviratidzo zveCOVID-19.

Zvakanakira kuyamwisa zvinokunda njodzi dzese dzekutapurira  COVID-19 kumwana . Vanaamai vane  COVID-19 vanofairwa kuti varambe vachiyamwisa chero vachinzwa vakasimba zvekudaro.

Kana uine  COVID-19, unogona kuderedza njodzi yekuparadzira kumwana wako uchiyamwisa nekutevedzera izvi:

1. kupfeka masiki kumeso
2. kugeza maoko ako usati wayamwisa uye wapedza yamwisa
3. kushandisa tishu kuvhara muromo wako kana uchida kukosora kana kuhotsira (rasa tishu racho ipapo ipapo wogeza maoko ako). 

VeWorld Health Organisation vanokurudzira kuti vanhu vapfeke masiki kana vachisangana nevanhu vasiri nhengo dzemhuri yako:
 

mumba musina kufefetera kwakashata, mumba mune mhepo inofefetera asi haugone kuchengetedza chinhambwe chemita imwe kubva kune vamwe vanhu, kunze kwausingakwanise kuchengeta chinhambwe chemita imwe kubva kune vamwe vanhu, Zvichienderana nekuti uripi munyika  ipi panogona kunge paine mimwe mitemo inoda kuti upfeke masiki mune mamwe mamiriro. Iva nechokwadi chokuti unoziva zvinokurudzirwa kwaunogara kuti ugozvitevedzera.

Chikonzero chikuru chekupfeka masiki ndechekumisa kuparadzira  COVID-19. Vanhu vanogona kuparadzira neCOVID-19 kunyangwe vasina kana zviratidzo. Kupfeka masiki, musanganiswa wekumira chinhambwe zvinogoneka, zvichabatsira kumisa COVID-19 kubva pakupararira.

kusimba-Zvisinei hazvo kana uine zviratidzo zveCOVID-19 unofanira kuramba uchigara kumba uye kuzviparadzanisa nevamwe - kupfeka masiki hakuna kukwana kwega.

Kune marudzi maviri makuru emasiki: masiki emucheka (aunogona kuzvigadzirira iwe) uye masiki ekurapwa (ayo ari mashoma uye anofanirwa kuchengeterwa vashandi vehutano). Rudzi rwemasiki akakodzera iwe anoenderana nekuti zvauri uye rudzi rwenjodzi yaunosangana nayo. 
Sezvo masiki ekurapa ari kushomeka, anofanirwa kuchengeterwa:

• vashandi vehutano
• vaya vanochengeta vanhu vane COVID-19
• vanhu vane zviratidzo zveCOVID-19
• mamwe mapoka ari panjodzi kwenguva dzausingakwanise kuramba uri kure.

Masiki ekurapwa anogona kudzivirira munhu akaapfeka kuti asabatwa neCOVID-19, asi anofanirwa kusanganiswa nemamwe matanho ekudzivirira, kusanganisira kugara uchigeza maoko uye kuita chinhambwe kubva kune vamwe. 

Masiki emucheka anowanikwa nyore nyore, unogona kuzviita iwe pachako. Aya masiki akakodzera kuti vanhu vane hutano vapfeke munzvimbo dzeveruzhinji. Vanokumisa kuparadzira hutachiona kana uine COVID-19 asi usingazive uye usina zviratidzo. Masiki emucheka haakwanise kukumisa (iye anopfeka) kubva pakubata COVID-19, saka unofanirwa kuti unochengetedze  mamwe matanho - kuye kugeza maoko ako kuderedza njodzi yako yekuwana COVID-19. 

Masks anofanirwa kushandiswa pamwe chete nemamwe matanho ekuzvichengetedza, kusanganisira kuchengetedza chinhambwe chingangoita mita pakati pako nevanhu vausingagari navo, kugeza maoko nguva dzose uye kudzikisira vaunosangana navo.

Kuti masiki ishande inoda kunyatsokwana uye kuti isanyanya kusununguka. Inofanira kuvhara mhino yako, muromo uye chirebvu uye unofanira kukwanisa kufema nyore paunenge wakaipfeka.

Mamwe mazano ekushandisa masiki zvine mutsindo:

• Usati wapfeka masiki, ona kuti maoko ako akachena uye kuti masiki haina kusvibiswa kana kukanganisika (ine maburi semuenzaniso).
• Rega kubata masiki paunenge wakapfeka. Kana ukaona kuti masiki yacho yatota kana kuti yakasviba, chinja woisa imwe itsva.
• Geza maoko ako usati wabvisa masiki yako. Shandisa zvishwe zvenzeve kubvisa masiki yako, chenjera kuti usabata kumberi kwemasiki. Geza maoko ako zvakare mushure mekunge wabvisa masiki.

Usagovane masiki yako nevamwe vanhu. Paunenge usina kupfeka, isa mukati mepurasitiki inovharika zvakare. Kana zvichibvira unofanira kugeza masiik yacho mumvura inopisa uye mushonga wekugeza pakupera kwezuva rega rega.

Pombi yetipi chishandiso chiri nyore chinogona kukubatsira kugezesa maoko ako nemvura. Unoshandisa pombi yetipi netsoka yako, saka haufanirwe kubata chero panogona kugara utachiona, bhakitiriya kana mavhairasi. Iwe tsika pamusoro pechitsigiro, uye mvura yodira pamaoko ako.

Mapombi etipi aya ari nyore kugadzira uye ndiyo nzira yakanakisa yekugeza maoko ako kana usingakwanise kuwana mvura inoyerera kana yemupombi zvirinyore.

Kune nzira dzakasiyana dzekugadzira pombi yetipi. Zvekutanga zvaunoda:

• chigaba chemvura chepurasitiki (chine mubato nemuvharo)
• tambo
• zvimiti zvirefu (chimwe chete cheliva uye nezvimwe kana uri kugadzira furemu)
• Bazi kana furemu yakagadzirwa nematanda kuti ibate pombi yetipi kumusoro.

Kuti uwane zvizere nezvekugadzira tippy tap, ona a gawara iri.